Kartrekker Nicolaas van Everdingen gelooft in de kracht van het collectief, maar ook in beter bouwen dan het Bouwbesluit voorschrijft en vooral in snel actie ondernemen. In 2012 besloot hij dan ook het roer om te gooien. Zijn jaren 80-woning in Ede liet hij achter zich en hij ontwierp z’n eigen energiepositieve Plushuis, dat hij als passiefhuis in prefab houtskeletbouw liet uitvoeren. Dat bleek het begin van een succesvol bedrijf in Plushuizen. Van Everdingen: ‘Besparen lift mee op de bagagedrager van verduurzaming, comfort en gezondheid’.
Duurzaamheid, gezondheid, comfort en kwaliteit; dat zijn de uitgangspunten die Van Everdingen drijven. En besparen? ‘Dat lift vanzelf mee op de bagagedrager van het verduurzamen.’ Besparen is volgens hem dan ook een direct gevolg van verduurzamen ‘Als je de zaken aan de voorkant goed op orde hebt – zoals voorkomen van koudebruggen en het luchtdicht maken van de woning – volgt energiebesparing als vanzelf.’
In 2012 bouwde u het eerste Plushuis van Nederland, uw eigen huis, als statement richting bouwers, aannemers en burgers. Inmiddels zijn we ruim tien jaar verder en heeft u uw statement gemaakt, toch?
‘Helaas is het onderwerp nog steeds vreselijk actueel. Tien jaar geleden wilde ik laten zien dat prefab bouwen in een fabriek de faalkansen en -kosten fors vermindert. We nemen nog te vaak voor lief dat circa 20 procent van de geïnvesteerde euro’s nodig is om fouten te herstellen, omdat we aan de voorkant niet samenwerken en niet goed nadenken over wat we aan de achterkant moeten leveren. Daarnaast besparen we met biobased prefab bouwen ook in materiaal en mankracht, een schaars goed tegenwoordig. Met deze manier van bouwen hoeven slechts een paar mensen, die de woning op de bouwlocatie ook monteren, ter plekke alleen nog wat eindjes aan elkaar te knopen.’
En besparen lift volgens u dus mee met verduurzamen?
‘Klopt, in de breedste zin van het woord. Nederlanders zijn soms zo gefixeerd op kostenbesparing in de voorinvesteringen dat ze soms het totaalplaatje vergeten, en dus de kosten in de gebruikfase over het hoofd zien. ‘Veel kuub voor weinig’ is vaak het adagium. Ik zie het als mijn missie om hen ook de andere kant te laten zien.’
We laten dus nogal wat besparingsmogelijkheden liggen?
‘De meesten kennen wel de financiële besparingen die we realiseren door lampen te vervangen door een energiezuinige variant, zonnepanelen te plaatsen voor de opwekking van duurzame energie en door minder water te verbruiken. Ik zie dat als laaghangend fruit, de makkelijke oplossingen. We moeten meer naar het hooghangende fruit kijken. Dat smaakt beter, heeft meer zon gehad. Het draait namelijk niet alleen maar om geld. Kijk bijvoorbeeld ook eens naar de geluids-, tijd- en materiaalbesparing.’
‘Als je het mij vraagt, zorgt het Bouwbesluit voor gemiste kansen. De overheid ziet het Bouwbesluit als de absolute ondergrens. Aannemers en installateurs gebruiken het echter als bovengrens. Neem bijvoorbeeld de geluidsnormen. Die stellen dat in een binnenruimte niet meer dan 30 dB waarneembaar mag zijn. Persoonlijk vind ik dat nog te veel. Dus gebruik ik meer geluidsdempers en wat ruimere leidingen in balansventilatiesystemen. Installateurs vinden dat vaak overdreven en vrezen de extra kosten. Op den duur wordt de woning er echter zuiniger van. De ruimere dimensionering zorgt immers voor minder leidingweerstand en dus minder verbruik. Aan de voorkant investeer je misschien een paar honderd euro extra aan materiaal, maar dat levert uiteindelijk duizenden euro’s op. Dat is het bredere plaatje van besparen; soms moet je eerst investeren voor je het op een ander vlak kunt terugverdienen.’
‘Het Bouwbesluit zorgt voor gemiste kansen. Aannemers en installateurs gebruiken het als bovengrens’
Waar ziet u nog meer besparingskansen?
‘Waar niet? Neem bijvoorbeeld de voordelen van regionaal werken. Installateurs en aannemers stappen nu nog elke dag in hun dieselbus om weet ik hoe ver te rijden voor ze bij hun klus zijn. Het klinkt misschien wat vergezocht, maar omdat we met z’n allen continu onderweg zijn, worden snelwegen verbreed en verdwijnt er belangrijke natuur. Dat draagt natuurlijk absoluut niet bij aan de verduurzaming en kost ook nog eens een hoop geld. Hetgeen me bij de volgende besparingstip brengt. Vol verbazing kijk ik naar de achteloosheid waarmee we materialen weggooien onder het mom van ‘de baas of opdrachtgever heeft het toch al betaald’ of ‘met deze overgebleven lengte kabels kan ik toch niks meer’. Qua circulariteit valt er ook nog veel te winnen.’
Heeft u een voorbeeld van hoe het ook kan?
‘Gelukkig zijn er ook veel goede initiatieven, waaronder Building Balance – van land tot pand. Dit landelijke programma van verschillende samenwerkende ministeries stimuleert Nederlandse melkveehouders en akkerbouwers deels over te stappen op de teelt van vezelgewassen. Die vezels gebruiken we als biobased bouwproducten in onze woningen, denk bijvoorbeeld aan plaat- en isolatiematerialen. Woningen van houtskeletbouw zijn bij uitstek geschikt om met vezels te vullen. Je slaat daarmee stikstof en CO2 op in je woning terwijl je tegelijkertijd de woning isoleert en op de stookkosten bespaart. En aan de voorkant daalt de CO2-uitstoot in de landbouw- en bouwsector significant.’
‘Besparen begint overigens met het handen uit de mouwen-principe. We kunnen met z’n allen wachten tot overheden een visie ontwikkelen, maar Nederland kent zoveel denkkracht dat we het ook prima zelf kunnen bedenken en uitvoeren. Als we nu op elkaar wachten, krijgen we straks een stortvloed aan aanvragen, terwijl er nu al zo weinig vakmensen zijn.’
Volgens u moeten mensen dus nu al aan de slag. Is het niet slimmer om te wachten tot we weten wat de RES (Regionale Energie Strategie) of Transitie-visie Warmte voorschrijft?
‘Zeker niet. Tegen iedereen met die gedachte wil ik zeggen: ‘Kom op, waar wacht je nog op? Aan de gang!’. We moeten niet achteroverleunen en afwachten tot de grote energiemaatschappijen of overheden eens actie ondernemen. Dan behoren je klanten straks tot die groep bewoners die van de gemeente een brief krijgt met de mededeling dat de wijk van het gas gaat en ze twee keuzes hebben: een commercieel warmtenet of iets anders. Waarom zou je daarop wachten en ze overleveren aan de Eneco’s en Vattenfalls? Ga op zoek naar een collectief of initieer zelf een buurtwarmtenet; kom samen met een aantal buurtbewoners en regel het zelf! Ja, dat vraagt aan de voorkant om hoge investeringen, maar die investeringen gelden ook straks nog bij het omschakelen naar een warmtenet of individuele warmtepomp.’
‘Niet achteroverleunen en afwachten tot energiemaatschappijen of overheden eens actie ondernemen’
Met een buurtcollectief valt dus veel te bereiken?
‘Nederland is weliswaar qua regelgeving het meest ingewikkelde land ter wereld, maar daar moeten we ons als burgers niet door laten weerhouden. Mijn credo luidt: ‘Wat je hoofd bedenkt, kunnen je handen maken’. En door als burgers bij elkaar te komen, ontstaat er een collectief dat veel teweeg kan brengen. Zo heb ik in Wageningen met energiecoöperatie Vallei-energie geholpen bij het opzetten van zo’n buurtcollectief. Doordat bewoners de krachten bundelden komt daar een burgerwarmtenet op kleine schaal met warmte vanuit de Neder-Rijn. Zij werden koploper en zijn straks spekkoper.’
Hoe kunnen we nu zorgen voor een energiezuinige toekomst?
‘Ik geloof dus erg in de aanpak op wijkniveau, buurt-coöperaties die samen warmte opwekken en leveren én dat iedereen iets kan bijdragen. Met de juiste uitleg en begeleiding kunnen woningeigenaren veel klussen zelf, zoals isoleren en het aanleggen van ventilatie-slangen. De installateur hoeft het enkel nog aan te sluiten en werkend te maken. Zo vind ik het ook intrigerend, of eerder schrijnend, hoe we zoveel talentvolle vluchtelingen opvangen, maar geen gebruik kunnen maken van hun kennis en kunde door de vele regels en wetten die dat de kop indrukken. Terwijl het nijpende personeelstekort vraagt om dat soort creatieve oplossingen. Het aanpakken van die uitdagingen zorgt er uiteindelijk voor dat we met z’n allen nog sneller kunnen gaan besparen, voor de planeet en voor volgende generaties.’